As cinzas adentras

Xela sempre andou crebando pólas coas mans tentando gabear ás árbores máis vellas. Foi polo que escordou tantas veces os dedos ou os pés, nun ou outro dos momentos en que o facía, e fora daquel xeito que lle quedara o nocello finchado que non sandou e lle deixou tolleita desde ben nova. Mesmo cando eu a levaba dentro, no meu empreño, Xela semellaba agatuñarme tripas arriba e eu afogaba de xeito que se me facía a min que a filla me ía arrincar cara ao mundo pola gorxa adiante.

Xela sempre bulía cara a arriba. A comuñón quixo facela no alto dunha árbore, porque de comer carne de Dios xa se fartaría ela subindo a trabarlle, e isto foi o que nos dixo a seu pai e a min desde a cerdeira, pouco antes da misa, arrandeando as pernas despidas dacabalo das pólas, e lambendo aquela medalla que para ela só tiña o valor de metal dourado e non o do sagrado.

Agora quérenma matar. Quérenma abrir en canle para arrincarlle non sei qué desgracia que lle aniñou por dentro, e que disque hai xente que lla viu entrar aquel día que subiu a unha árbore por baixo da que pasou un cadaleito cargado de corpo. Fora aquel aire que despegou do peito do home aquel do caixón –Faustino que diololeve– e se aferrou a ela, aos brazos dela, ás súas bragas, que a asustou tanto que non nolo contou sequera ao chegar á casa, que un home morto atravesara a madeira da caixa e subira canda ela bulindo sen tocar a árbore para agatuñar e lle dixo non deixes que morra non deixes que me leven. Miña pobre, que ese día había anos e veu para a casa toda mexada, e con rabuñazos que non dabamos en explicar.

Agora queren queimar á miña Xela por ver se abre a boca e de embaixo da lingua lle sae ese condenado vello que se lle arremeteu nos adentros e lle comeu as entrañas para endiañala. Isto fixo que a pobre non puidese pasar alimento algún até que a levamos por consello dos frades á ermida da Subida, para pasar por embaixo da pedra furada, e alí botou para fóra un caldiño mesto moi azul cheo de pelos e plumas e que semelleba que andara comendo gatos e polos enteiros. E disque ma queren prender e levala para os cuarteis da garda civil, para a cidade, que Xela nunca puido pasar alén do convento. Xa vexo que ma levan e que ela vai facendo ese ruído de can que bota polas noites. Se cadra ma matan dun tiro pensando que é un can ás escuras...

Quérenma prender tamén os curas para que limpe as paredes da Igrexa e que deste xeito apañe os cartos cos que pagar os Evanxeos que queimou no adro este pasado día de defuntos en que non andaches por aquí.

Pola memoria de teu pai e mais de Amparo que diolosgarde, vén á casa e fai rezos pola irmá que che queda.

Á túa nai xa non hai quen a salve por parir fillas meigas.